Thực trạng buôn bán và sử dụng chứng chỉ hay bằng cấp giả đang trở thành một vấn nạn của xã hội. Các cơ quan, tổ chức đang phải đối mặt với bài toán nan giải này trong quá trình tuyển dụng. Điều đáng báo động là hàng chục nghìn bằng cấp, chứng chỉ giả đã được các cơ quan chức năng triệt phá trong vài năm trở lại đây. Nguyên nhân chính làm cho vấn nạn này vẫn tồn tại trong suốt nhiều năm qua là do những khó khăn trong công tác xác minh chứng chỉ. Để có thể xác minh chứng chỉ, các đơn vị, tổ chức phải tốn kém rất nhiều thời gian và nhân lực nên dễ dàng bỏ qua bước xác minh này. Mặt khác, hệ thống cấp phát và quản lý chứng chỉ hiện tại còn nhiều hạn chế như vấn đề thất lạc, hư hỏng, mất mát chứng chỉ, tốn không gian lưu trữ, đặc biệt là dễ làm giả.
Với đề tài nêu trên, nhóm tác giả xây dựng và ứng dụng thí điểm hệ thống cấp phát và quản lý chứng chỉ số ứng dụng công nghệ blockchain, nhằm hỗ trợ giải quyết bài toán xác thực và quản lý chứng chỉ còn nhiều bất cập trong thực tế hiện nay.
Hệ thống được xây dựng gồm những thành phần chính: ứng dụng cấp phát/thu hồi chứng chỉ; ứng dụng di động quản lý và xác minh chứng chỉ; website xem thông tin và xác minh chứng chỉ. Các tính năng chung của hệ thống gồm đăng ký, đăng nhập, chỉnh sửa thông tin cá nhân, đổi mật khẩu, quên mật khẩu, tra cứu seed, truy xuất thông tin của chứng chỉ. Các tính năng dành cho trung tâm: tạo phôi, sửa phôi, tạo khóa học, chỉnh sửa khóa học, cấp chứng chỉ, thống kê, thu hồi chứng chỉ. Các tính năng dành cho học viên: xác nhận ghi sự kiện lên chứng chỉ, đăng nhập, quản lý danh sách các chứng chỉ, các trung tâm đã từng học và các đối tác đã từng sử dụng chứng chỉ, xem thông tin chi tiết chứng chỉ.
Trong đó, ứng dụng cấp phát/thu hồi chứng chỉ và ứng dụng xác minh văn bằng chứng chỉ có khả năng xác thực định danh của trung tâm đào tạo, đảm bảo tính chống chối bỏ đối với những chứng chỉ và nội dung (thời gian cấp, thời hạn, xếp hạng của học viên, điểm thành phần,…) được cấp phát; có khả năng cấp phát, thu hồi văn bằng chứng chỉ; cho phép xác minh văn bằng chứng chỉ mà không cần thông qua nơi cấp; cung cấp nhiều cách thức xác minh văn bằng chứng chỉ, không nhất thiết phải sử dụng phần mềm chuyên dụng. Các phần mềm này cũng có thể tích hợp vào hệ thống công nghệ thông tin sẵn có của trung tâm đào tạo, thân thiện và dễ sử dụng, trung tâm không cần phải trở thành một nút trong nền tảng blockchain để sử dụng.
Trang tra cứu thông tin chứng chỉ mẫu.
Hệ thống đã được áp dụng thí điểm tại Trung tâm Kỹ thuật Điện toán (Trường Đại học Bách Khoa TP.HCM) trong việc cấp phát và quản lý chứng chỉ các lớp họa viên kiến trúc và thiết kế nội thất. Cách thức xác minh chứng chỉ thông qua việc quét mã QR trên chứng chỉ vật lý và được điều hướng tới website chứa thông tin chứng chỉ. Trung tâm sẽ tải lên các thông tin tương ứng của học viên cũng như hình ảnh của phôi để xuất chứng chỉ tương ứng. Theo đó, thời gian cấp phát một chứng chỉ là 2 giây; tổng chi phí cho việc cấp một chứng chỉ số là bằng 0.
Như vậy, đề tài đã đề xuất một cách thức số hóa chứng chỉ và xác minh chứng chỉ mới. Việc số hóa giúp cho chứng chỉ số dễ bảo quản, khó thất lạc và không bị tác động gây hư hỏng bởi các yếu tố môi trường. Đồng thời, hệ thống giúp cho việc xác minh nhanh chóng trong thời gian thực (chỉ vài giây) thay cho quá trình xác minh thông qua nơi cấp (lên tới vài tuần); cung cấp các thành phần giúp cho việc xác minh có thể thực hiện theo nhiều cách tùy thuộc vào từng hoàn cảnh cụ thể. Người dùng cũng có thể sử dụng ứng dụng di động để quản lý chứng chỉ số. Với hệ thống này, ngưởi sử dụng có thể thực hiện nghiệp vụ chính xác, nhanh chóng, tiết kiệm chi phí và hiệu quả; phòng chống hoặc phát hiện nhanh chóng chính xác các hiện tượng bằng giả, mua bán, mạo danh.
Hệ thống có thể sử dụng cho việc cấp chứng chỉ các khóa học trực tuyến (đang là trào lưu ở thời điểm hiện tại); mở rộng ứng dụng cho các trung tâm đào tạo khác; tiếp tục phát triển giải pháp ứng dụng công nghệ thông tin và ngày càng làm rõ hơn giá trị của văn bằng, chứng chỉ cũng như chất lượng đào tạo trong thực tế.
Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu đề tài tại Trung tâm Thông tin và Thống kê Khoa học và Công nghệ (CESTI).
Lam Vân (CESTI)