Ra đời như lẽ tự nhiên
Giai đoạn 1950 đến 2017, có khoảng 8,3 tỉ tấn nhựa được sản xuất và thải ra 6,4 tỉ tấn rác nhựa, trong đó có 9% được tái chế, 12 % thiêu đốt, 79% được chôn lấp hay thải ra môi trường tự nhiên (Theo statista.com). Loại vật liệu rất khó phân hủy này đã làm ô nhiễm nghiêm trọng môi trường sống trên mặt đất và gây “nghẹt thở” cho các đại dương! Na Uy đã hạn chế được phần nào hiểm họa này khi có đến 90% bao bì đựng nước giải khát qua sử dụng được thu hồi để tái chế. Việc thu hồi tự động các loại chai nước giải khát thải ra được Na Uy thực hiện gần nửa thế kỷ qua.
Vào năm 1971, vấn đề phát sinh là luật của Na Uy có qui định các siêu thị chịu trách nhiệm thu hồi và hoàn tiền các loại vỏ chai nước uống cho người tiêu dùng. Nhưng vào thời điểm đó, thật khó để thực hiện qui định trên vì số lượng vỏ chai phải thu hồi không nhỏ, không thể thực hiện bằng thủ công và khi ấy không có sẵn công nghệ. Để tuân thủ đúng qui định của Nhà nước, chủ một siêu thị lớn ở Oslo (thủ đô và cũng là thành phố đông dân nhất của Na Uy) gặp Petter Planke, nhân viên đảm trách việc trang bị thực hiện các công việc liên quan đến nhãn giá hàng hóa, đặt vấn đề về hệ thống tự động để thu hồi vỏ chai và hoàn tiền lại cho người tiêu dùng. Petter nhờ anh của mình là Tore Planke, kỹ sư phát triển các hệ thống hàng hải tự động, giúp giải quyết.
Sau nhiều lần tiếp xúc với siêu thị và những nhà sản suất các loại nước giải khát đóng chai, anh em Planke cho ra mẫu thiết kế đầu tiên của máy thu hồi vỏ chai tự động. Máy được thiết kế với một hệ thống tự động có thể phân loại các loại vỏ chai, có một lỗ để thu hồi tất cả các loại chai và một máy in để in phiếu số tiền phải hoàn trả. Với sáng chế trong tay, anh em Planke đề nghị với chủ siêu thị và những nhà sản xuất nước giải khát là nếu họ chịu tất cả chi phí để phát triển công nghệ, Planke sẽ làm việc miễn phí để chế tạo hệ thống thu hồi tự động vỏ chai. Thỏa thuận được thống nhất. Tháng 1/1972 mẫu máy thu hồi tự động đầu tiên được gọi là TOMRA được lắp đặt tại siêu thị ở Asker (đô thị ở hạt Akershus, vùng ngoại ô của Oslo). Tin tưởng vào giá trị sáng chế của mình, Planke bắt đầu giới thiệu đến các siêu thị khác và nhắm đến mục tiêu bán được 15 chiếc trong một tháng.
Máy thu hồi vỏ chai TOMRA ra đời đúng thời điểm, công việc thuận lợi và phát triển nhanh chóng. Công ty TOMRA chính thức ra mắt vào tháng 4/1972, cuối năm 1972, đã lắp đặt 29 máy TOMRA ở Na Uy và chuẩn bị giới thiệu ra thế giới.
Máy thu hồi tự động TOMRA (Ảnh: Lars Kristian Flem)
Phát triển công nghệ: yếu tố để vươn xa
Kể từ khi thành lập đến nay, TOMRA luôn kiên định với lập trường phát triển công nghệ là hoạt động then chốt, tập trung vào lĩnh vực thế mạnh cốt lõi của doanh nghiệp là nhận dạng vật liệu, xử lý vật liệu, điều khiển tự động, hệ thống phần mềm và thiết kế công nghiệp.
Nhận dạng vật liệu là chức năng chính của bất kỳ một máy thu hồi tự động. Để máy nhận ra được bao bì là loại nào một cách nhanh chóng, chính xác giữa hàng ngàn loại khác nhau là công việc phức tạp. Giải quyết vấn đề này, trong “kho” công nghệ của TOMRA có công nghệ nhận dạng bao bì gọi là Sure Return đã được đăng ký sáng chế. Điểm nổi trội của Sure Return là hệ thống thu/phát hình ảnh, giám sát và kiểm soát liên tục các vật thể được cho vào máy, ghi nhận chính xác hình dạng, đảm bảo khả năng phân loại chính xác, cung cấp thông tin nhận dạng tức thì, đồng thời có một hệ thống chống gian lận nhằm ngăn chận ý đồ muốn kéo vật thể trở lại và cho vào một lần nữa để nhận tiền hoàn trả nhiều hơn.
Sơ đồ công nghệ Sure Return (Ảnh: Tomra)
Giải pháp vận chuyển và xử lý vật liệu thu hồi cũng được TOMRA tập trung nghiên cứu, gồm phát triển các giải pháp phân loại, vận chuyển, ép thành khối và hệ thống lưu trữ. Ngoài ra, còn thêm hai lĩnh vực cần thiết khác cho các hệ thống tự động của TOMRA hoạt động là nhóm kiểm soát thiết bị và nhóm giải pháp phần mềm. Cuối cùng là nghiên cứu thiết kế kiểu dáng công nghiệp, đây là mảng nghiên cứu không kém phần quan trọng, là hình ảnh của công ty trên thị trường, có tác động không nhỏ để TOMRA tiếp tục thành công.
Bảo vệ tài sản trí tuệ thông qua các hệ thống bảo hộ sáng chế là vô cùng cần thiết để chống bị mất cắp và tạo lợi thế trên thị trường, Planke đã nhanh chóng nộp đơn bảo hộ sáng chế đầu tay tại NIPO (Norwegian Industrial Property Office). Trải qua kinh nghiệm thương trường, nhất là hoạt động trong lĩnh vực chế tạo máy, Planke càng nhận ra tầm quan trọng của việc bảo vệ các tài sản trí tuệ. Đến nay, TOMRA đã có hơn 40 đơn bảo hộ sáng chế trong nước, hơn 50 sáng chế đăng ký bảo hộ tại EPO (European Patent Office) và hơn 30 sáng chế đăng ký bảo hộ theo hệ thống PCT (Patent Cooperation Treaty). Song song đó, năm 2007, công ty nộp đơn theo hệ thống quốc tế Madrid để bảo vệ tên TOMRA và khẩu hiệu thương mại “Helping the World Recycle”, đồng thời đăng ký bảo hộ tại USPTO (United States Patent and Trademark Office), bởi Mỹ là thị trường rộng lớn của TOMRA. Đến nay TOMRA cũng nộp đơn bảo hộ cho hơn 10 nhãn hàng hóa và 7 kiểu dáng công nghiệp.
Hình vẽ máy thu hồi tự động của TOMRA trong đơn sáng chế PCT/NO2009/000247.
Hệ thống thu hồi vỏ chai tự động TOMRA được lắp đặt trên khắp thế giới (Ảnh: TOMRA)
Lớn mạnh vững chắc
Các vật liệu sử dụng làm bao bì thường là các loại có giá trị như nhôm, sắt, nhựa, thủy tinh,… đều có thể tái chế, nhưng đa số bị chôn lấp sau sử dụng. Những sản phẩm sáng tạo của TOMRA giúp thu hồi và tái chế các loại bao bì thải, tiết kiệm nguồn tài nguyên và bảo vệ môi trường.
TOMRA khởi đầu tại một thị trấn nhỏ ở Na Uy vào năm 1972 với một máy thu hồi vỏ chai tự động được chế tạo thủ công, đến nay sản phẩm của TOMRA được chế tạo hoàn toàn tự động, đa dạng trong lĩnh vực thu hồi, phân loại, vận chuyển và xử lý bao bì sau sử dụng. Các sản phẩm này có mặt ở 80 quốc gia, với gần 100 ngàn hệ thống thu hồi và xử lý bao bì đã được lắp đặt. Mỗi năm, sản phẩm của TOMRA thu thập và tái chế khoảng 35 tỉ bao bì nước giải khát đã qua sử dụng trên toàn cầu. Từ nhân lực chỉ có hai anh em nhà Planke, đến năm 2017, TOMRA có 3.420 lao động, doanh thu đạt 7,4 tỉ NOK, tương đương gần 1 tỉ USD (1 USD = 7,5 NOK), là nhà cung cấp các hệ thống thu hồi và tái chế bao bì đứng đầu thế giới.
Năm 2017, TOMRA đạt giải Doanh nghiệp của năm (doanh nghiệp có doanh thu từ 150 triệu EUR trở lên) trong nước, là đại diện của Na Uy dự giải thưởng Doanh nghiệp châu Âu (EBA- European Business Awards) vào 2018 tại Ba Lan. EBA nhằm vinh danh các doanh nghiệp hoạt động và sáng tạo xuất sắc trong cộng đồng doanh nghiệp châu Âu. Trước đó, TOMRA đã đạt giải thưởng EBA vào năm 2015 và giải thưởng Doanh nghiệp năm của Na Uy vào 2014.
Trạm thu hồi bao bì của một siêu thị ở châu Âu (Photo: Ian Kennedy)
Anh Trung (CESTI)