Ngày 10/7, tại TP.HCM, Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) phối hợp với Dự án Hỗ trợ chính sách thương mại và đầu tư của châu Âu (EU-MUTRAP) tổ chức hội thảo công bố báo cáo “Đánh giá tác động của Hiệp định Đối tác toàn diện khu vực (RCEP) đối với nền kinh tế Việt Nam”.
Báo cáo “đánh giá tác động của hiệp định RCEP đối với nền kinh tế Việt Nam” được các chuyên gia nhiều kinh nghiệm của CIEM và EU-MUTRAP tiến hành nghiên cứu nhằm đánh giá tác động của RCEP đối với nền kinh tế Việt Nam; xác định các bước chuẩn bị cả ở cấp chính sách và doanh nghiệp để đảm bảo việc thực thi RCEP sẽ mang lại lợi ích (ròng) tối đa cho Việt Nam.
Tại hội thảo, các chuyên gia đã trình bày và thảo luận các nội dung xoay quanh báo cáo này như hội nhập kinh tế quốc tế: cập nhật tiến trình hiện tại và hàm ý cho Việt Nam; RCEP: những tác động tổng thể, cơ hội và thách thức; tác động đối với ngành nông nghiệp – thủy sản và công nghiệp – xây dựng; tác động đối với ngành dịch vụ.
Theo đó, RCEP chính thức khởi động đàm phán vào năm 2012, là hiệp định hướng tới mục tiêu hình thành quan hệ đối tác kinh tế toàn diện giữa ASEAN với 6 đối tác, gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, New Zealand và Ấn Độ. RCEP cũng phù hợp với quan điểm của Việt Nam là theo đuổi hội nhập kinh tế sâu rộng hơn, gắn liền với những cải cách trong nước mạnh mẽ và toàn diện hơn. Sau khi hiệp định RCEP được ký kết và thực hiện sẽ có một khối thương mại tự do lớn nhất thế giới, bao gồm 10 nước thành viên ASEAN và 6 đối tác nói trên.
Báo cáo phân tích những cơ hội và thách thức mà RCEP mang lại. Tương tự như các FTA (hiệp định thương mại tự do) và cam kết hội nhập khác, RCEP được kỳ vọng sẽ mang lại những cơ hội mới cho Việt Nam như tạo điều kiện tiếp cận dễ dàng hơn với các thị trường đầu tư và xuất khẩu của ASEAN và các đối tác với sự đa dạng về nhu cầu hàng hóa và dịch vụ; mở cửa nhập hàng hóa giá rẻ (đặc biệt là đầu vào cho sản xuất: thép từ Trung Quốc, sản phẩm nhựa từ Nhật Bản và Hàn Quốc và nhập khẩu máy móc thiết bị công nghệ hiện đại, phù hợp); tham gia chuỗi giá trị và mạng lưới sản xuất khu vực, tăng cường hợp tác kỹ thuật và nâng cao vị thế của Việt Nam trong giải quyết các tranh chấp,… Tuy nhiên, do có nhiều bất lợi và năng lực hạn chế, các doanh nghiệp trong nước sẽ phải đối mặt với cạnh tranh gay gắt từ đối thủ thuộc các nước RCEP.
Theo báo cáo đánh giá, tham gia RCEP, Việt Nam có lợi thế cạnh tranh đối với một số sản phẩm nông thủy sản và công nghiệp, tuy nhiên chủ yếu là sản phẩm thô hoặc có hàm lượng chế biến thấp, chất lượng chưa cao. Bên cạnh đó, cơ cấu xuất khẩu của Việt Nam khá tương đồng với một số đối tác lớn tham gia RCEP sẽ là một bất lợi. Việc xuất khẩu sang các nước đối tác cũng ngày một khó khăn hơn, khi các nước này đặt những tiêu chuẩn chất lượng cao hơn. Ngoài ra, Trung Quốc sẽ cạnh tranh với Việt Nam trong cung cấp hàng dệt, thực phẩm chế biến và thức ăn gia súc sang Hàn Quốc, gạo và hàng may mặc sang Nhật Bản.
Ở ngành dịch vụ, RCEP sẽ mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam trong xuất khẩu các dịch vụ phân phối, khách sạn và nhà hàng ăn uống, dịch vụ thông tin liên lạc,… Tuy nhiên, thách thức trong lĩnh vực dịch vụ cũng có nhiều góc độ khác nhau, mà điểm đáng lo ngại nhất là các nhà cung cấp dịch vụ nhìn nhận rằng tương lai tốt đẹp nhất của họ là đạt được mục tiêu thống lĩnh thị trường trong nước nhờ có sự hỗ trợ của hàng rào bảo hộ chứ không phải là để trở thành một phần trong “chiếc bánh” hội nhập rộng lớn hơn cùng với các nhà cung cấp dịch vụ quốc tế trên thị trường khu vực đang mở cửa. Mặt khác, cơ hội thúc đẩy xuất khẩu dịch vụ chuyên nghiệp sang các nước RCEP khá hạn chế vì có sự chênh lệch đáng kể về nguồn nhân lực giữa Việt Nam với các nước RCEP; dịch vụ ngân hàng sẽ phải đối mặt với cạnh tranh khốc liệt từ các nước RCEP. Hiện nay, điểm yếu chính của dịch vụ tài chính Việt Nam là chất lượng dịch vụ, thương hiệu và uy tín, kinh nghiệm và trình độ quản lý, áp dụng công nghệ tại các tổ chức tài chính đều còn hạn chế.
Vì vậy, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng hơn và đàm phán các FTA vẫn đang diễn ra, bao gồm cả RCEP, Việt Nam cần tận dụng những cơ hội và khắc phục thách thức nhằm thúc đẩy thương mại đầu tư, tập trung vào nhập khẩu công nghệ tiên tiến để tái cấu trúc nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng để dần trở thành một nền kinh tế tri thức và thân thiện môi trường.
Thông qua những phân tích, đánh giá, báo cáo đưa ra một số khuyến nghị chính sách chung và khuyến nghị ngành cụ thể (nông nghiệp, sắt thép, nhựa, điện tử, giấy, dịch vụ) để Việt Nam chuẩn bị tốt hơn cho việc thực thi RCEP. Đồng thời, báo cáo cũng đề xuất lồng ghép RCEP vào một chính sách FTA hài hòa của Việt Nam.
Lam Vân