Tình hình sản xuất, tiêu thụ
Bạc hà (Mentha arvensis L.,) là loại cây có sức sinh trưởng mạnh, thích nghi cao, chống chịu tốt với thời tiết khắc nghiệt, thường gặp ở các nước châu Âu, châu Á. Bạc hà có hàm lượng tinh dầu đạt 1,3–1,6%, menthol đạt 70–80%. Trong đó, menthol là loại dược liệu được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, từ dược liệu cho đến hóa, mỹ phẩm. Với sự tiến bộ của xã hội, nhu cầu hướng đến các nguồn nguyên liệu tự nhiên ngày càng được chú trọng thì bạc hà là một trong những loại nguyên liệu cung cấp nguồn menthol tự nhiên hiệu quả nhất.
Tại Việt Nam, có thể trồng bạc hà ở hầu khắp các nơi. Cây ưa sáng và ẩm, thích hợp với đất phù sa, đất thịt. Tuy nhiên tình trạng cây bị tuyến trùng tấn công gây chết hàng loạt, ảnh hưởng đến năng suất của vườn lâu năm vẫn chưa có biện pháp xử lí hữu hiệu.
.jpg)
Cây bạc hà, các giai đoạn sinh trưởng, ra hoa và thu hoạch
Qui trình và phương pháp tổ chức thực hiện
Để hạn chế nguy cơ bị tuyến trùng tấn công trên diện rộng, sử dụng mô hình trồng bạc hà trong túi PE. Biện pháp này hạn chế tối đa khả năng lan rộng của tuyến trùng, và góp phần xử lý triệt để khi cây bị tấn công.
Chuẩn bị đất
Đất được trộn với xơ dừa, phân bò, tro trấu theo tỉ lệ 1:2:1:1. Riêng lưu ý tỉ lệ này áp dụng cho đất cát pha, nếu là đất thịt nên cho nhiều tro hơn để đảm bảo độ thông thoáng và tơi xốp cho đất.
Đất sau khi trộn đều với phần giá thể bổ sung đươc cho vào các túi PE kích thước 20x30 cm.
Chuẩn bị cây con
Nguồn cây con chủ yếu là cây nuôi cấy mô. Cây con sau khi đủ tuổi được lấy ra ngoài môi trường, rửa sạch. Khuyến khích sử dụng nguồn cây nuôi cấy mô hơn so với cây phát triển từ giâm cành, rễ, vì cây con nuôi cấy mô sinh trưởng nhanh và cho năng suất sinh khối cao.
Trồng và chăm sóc cây
15 ngày đầu: Cây con được trồng vào các túi PE với mật độ 3–5 cây/túi và để trong bóng mát. Chú ý tưới nước thường xuyên để cây thích nghi và phát triển rễ nhanh chóng. Chú ý giai đoạn này phải đảm bảo độ ẩm đất và không được bón phân.
30 ngày tiếp theo: Sau khi cây con đã bắt đầu phát triển bộ rễ và lá, mang cây ra ngoài ánh nắng để tăng cường tổng hợp tinh dầu. Bắt đầu bón phân thúc thời điểm cây được 20 ngày tuổi. Bón thúc gồm 1 NPK + 0,25 urê và bổ sung thêm phân chuồng để tăng chất mùn, giúp cải tạo đất.
Trong suốt quá trình này chú ý quan sát sự phát triển của cây và dấu hiệu sâu bệnh. Khi phát hiện có dấu hiệu sâu bệnh phải xử lý ngay, tránh để lan rộng.
Giai đoạn cây được 45 ngày tuổi, cây bắt đầu ra hoa và lá bắt đầu thu nhỏ lại, thời điểm này bón thúc lần 2 gồm urê và phân chuồng.
15 ngày trước thu hoạch: giai đoạn này không sử dụng thêm phân hay bất kì loại thuốc sâu hay bệnh nào. Nhằm đảm bảo dư lượng phân bón và thuốc ở ngưỡng cho phép đối với cây thành phẩm.
Thu hoạch,bảo quản và chăm sóc sau thu hoạch
Thu hoạch: cây sau khi ra hoa đồng loạt bắt đầu cắt thu cành. Cành cắt cách gốc 2-3cm. Cắt toàn bộ cách cành lớn. Để lại cách cành non, cành mới mọc lên từ thân ngầm. Nên chọn thu hoạch vào những ngày nắng đẹp, hạn chế sau khi thu hoạch cây gặp mưa.
Bảo quản: cây thu về rửa sạch, phơi ráo nước, sấy khô (sấy lạnh, nếu không có hệ thống sấy lạnh nên để trong phòng mát để khô tự nhiên). Sau khi khô cho vào túi, rút chân không để tăng thời gian và chất lượng bảo quản.
Chăm sóc sau thu hoạch: sau khi thu hoạch 7 ngày bắt đầu bón phục hồi cho cây gồm 1 NPK và 0.5 urê. Lưu ý nên hòa nước để tưới hạn chế bón trực tiếp cây dễ bị sốc phân, dẫn đến chết.
Sau bón phục hồi, duy trì độ ẩm thường xuyên. Sau khoảng 20 ngày bón thúc lần tiếp theo. Sau đó khoảng 10-15 ngày tiếp tục thu hoạch tùy vào độ phát triển nhanh hay chậm của cây.
Hiệu quả kinh tế
Bạc hà là một trong những loại dược liệu được sử dụng nhiều, nhưng chưa được trồng phổ biến. Trong giai đoạn hương liệu tự nhiên đang được chú trọng, việc trồng và kinh doanh bạc hà có nhiều tiềm năng lớn về thị trường và hứa hẹn mang lại giá trị kinh tế cao.
Thông tin liên hệ chuyên gia, hỗ trợ
PGS.TS Trần Thị Lệ Minh
Bộ môn Công nghệ Sinh học, Trường Đại học Nông Lâm TP.HCM
Địa chỉ liên hệ: Khu phố 6, Phường Linh Trung, Quận Thủ Đức, TP.HCM
Điện thoại : 0987 560 209
Email: ttlminh@hcmuaf.edu.vn