Mô hình trồng nấm

Tình hình sản xuất và tiêu thụ

Do điều kiện khí hậu thuận lợi và nhu cầu của thị trường trong nước về sản phẩm nấm ngày càng cao, TPHCM đã có khoảng hơn 100 hộ, cơ sở sản xuất nấm tập trung chủ yếu tại các huyện Củ Chi, Bình Chánh, Hóc Môn, Nhà Bè, Cần Giờ. Tuy nhiên, do các hộ, cơ sở sản xuất hầu hết đều ở quy mô nhỏ lẻ và chưa được đầu tư về cơ sở hạ tầng nên chất lượng nguyên liệu sản xuất nấm như phôi giống, rơm rạ không ổn định.

Nấm hiện nay đã được đưa vào nhóm dự bị danh mục sản phẩm quốc gia với kim ngạch xuất khẩu rất lớn, đạt 90 triệu USD vào năm 2011.

Quy trình, phương pháp tổ chức thực hiện

Các điều kiện sản xuất

• Nguyên liệu

Tất cả các loại phế thải của nông nghiệp giàu chất xenlulô như rơm rạ, bông phế liệu, mùn cưa, thân cây gỗ và các loại phụ gia (phân vô cơ, hữu cơ…) đều là nguyên liệu chính để trồng nấm.

Giống: Có thể nhân được trên các cơ chất khác nhau: hạt đại mạch, thóc, mùn cưa, vỏ trấu, bông vụn, rơm rạ và các chất phụ gia.

• Yêu cầu về nhà xưởng

Đảm bảo các yếu tố: có hệ thống cửa điều chỉnh độ thoáng; sạch sẽ, thoáng mát; độ ẩm cao nhưng không để ứ đọng nước trên nền nhà; vệ sinh tốt xung quanh khu vực nuôi trồng, trong nhà trước và sau mỗi đợt trồng nấm.

Các loại nhà trồng nấm:

Nhà chữ A nhỏ (dùng trồng nấm mỡ, nấm rơm) dài 10-20m, chiều rộng 2-2,2m.

Nhà lán kiểu A lớn và nhà vòm (trồng được tất cả các loại nấm) dài 10-20m, kết cấu tương tự nhà chữ A nhỏ.

Nhà bình thường (thích hợp trồng nấm mỡ, nấm sò, mộc nhĩ, nấm hương và nấm linh chi) rộng 5-5,5m, dài tối thiểu 10-30m/nhà.

Nhà kính lưới (trồng nấm nông nghiệp kỹ thuật cao) cao từ 2,3-6,5m, khoảng vượt 6m, 8m và 9,6m.

• Lịch thời vụ.

Nấm rơm: chính vụ từ tháng 4 đến tháng 9.

Nấm sò: chính vụ từ tháng 10 đến tháng 3, trái vụ có thể sản xuất từ tháng 4 đến tháng 9.

Nấm mỡ: chính vụ từ tháng 10 đến tháng 2.

• Vốn đầu tư: chủ yếu là nguyên liệu và công lao động (chiếm tới 70-80% đầu vào).

Quy trình sản xuất

• Trồng nấm rơm

Chuẩn bị: chất rơm thành đống rộng 1,5-2m, dài 4-8m, mỗi lớp rơm cao 20-30cm. Tưới nước cho rơm thấm đều và dùng chân dậm cho dẽ, sau đó lấy nylon, rơm khô hoặc lá chuối ủ chung quanh để giữ ẩm và giữ nhiệt. Sau khi ủ từ 10-12 ngày thì đem rơm chất ra luống.

Chọn meo giống: chọn bịch meo có sợi sợi tơ nấm màu trắng trong, phát triển đều khắp mặt trong bịch, mở nắp bịch có mùi tương tự như nấm rơm. Không chọn bịch có đốm màu nâu, đen, vàng cam vì những bịch này đã bị nhiễm nấm dại hoặc dưới đáy bịch bị ướt, bị nhão và có mùi hôi chua.

Xếp mô và rắc meo giống: dỡ bỏ lớp rơm bên ngoài đống ủ, lấy rơm bên trong mang đi xếp mô, cố gắng xếp hết phần rơm đã dỡ lớp đậy khi ủ trong ngày. Chú ý phải xử lý vôi trên bề mặt trước khi chất mô.

Chăm sóc mô nấm đã gây giống:

• Trồng trong nhà: không tưới nước trong 3-5 ngày đầu, những ngày tiếp theo nếu thấy nấm khô thì phun nhẹ nước trực tiếp xung quanh. Đến ngày thứ 7-8 sẽ đến giai đoạn ra quả. Khi nấm ra với mật độ dày, kích thước lớn cần tưới 2-3 lượt nước một ngày (0,1 lít cho 1,2m mô/ngày).
• Trồng ngoài trời: trên bề mặt mô nấm và mép ngoài khu vực trồng nên che phủ một lớp rơm rạ khô theo kiểu lợp mái nhà có chiều dày 4-5cm. Nếu kiểm tra thấy mô nấm bị khô có thể tưới trực tiếp lên lớp phủ nhiều lần trong ngày. Giữ nhiệt độ mô nấm ở khoảng 30-40⁰C trong những ngày đầu. Cách tưới nước tương tự như nấm trồng trong nhà.

Chăm sóc và thu hoạch:

Giữ độ ẩm thích hợp: rút một nắm rơm ở giữa luống và bóp chặt, nếu hơi nước rịn qua kẽ tay là độ ẩm vừa, nếu không là rơm bị khô và cần phải tưới nước. Ngược lại, nếu nước chảy qua kẽ tay thành giọt thì cần phải ngưng tưới nước và giỡ áo mô cho nước bốc hơi.

Điều chỉnh nhiệt độ: nếu nhiệt độ tăng, rơm ủ thiếu nước thì dùng thùng vòi sen tưới cho mô nấm. Nếu nhiệt độ giảm, mô nấm bị lạnh phải ngưng tưới nước, đồng thời dỡ bớt áo mô và mái che nắng…

Đảo rơm áo mô: sau khi chất mô 5-8 ngày, xốc tơi rơm sau đó đậy trở lại và đảo mô để tránh tơ nấm ăn lan ra ngoài không tạo được nấm.

Sau khi ủ rơm 10-14 ngày là có thể thu hoạch.

Phòng sâu bệnh: phòng nấm dại bằng cách điều chỉnh độ ẩm nguyên liệu lúc đem trồng và hạn chế tưới khi chăm sóc; phòng nấm mốc bằng cách loại bỏ những mô đã bị bệnh ra xa khu vực nuôi trồng; chống côn trùng dùng thuốc bẫy chuột, gián, kiến…

Thu hái nấm: hái những cây còn búp và hơi nhọn đầu. Thời gian từ 7-10 ngày, mỗi ngày 2 lần, lần 1 vào trước 6 giờ, lần 2 vào khoảng 14-15 giờ.

• Trồng nấm sò

Xử lý nguyên liệu

Ngâm rơm rạ trong nước vôi (tỷ lệ 4kg vôi đã tôi/1m³ nước) từ 15-20 phút rồi vớt ra để ráo nước.

Ủ rơm: rải từng lớp rơm rạ lên kệ ủ rồi giẫm nhẹ, sau đó lấy nilon bọc xung quanh đống ủ để giữ nhiệt. Sau 3-4 ngày ủ rơm tiến hành đảo đống ủ, khi đảo cần kiểm tra độ ẩm đống ủ, nếu vắt nguyên liệu thấy nước chảy nhỏ giọt ướt vân tay là được, nếu thấy khô thì bổ sung thêm nước trực tiếp vào rơm rạ. Ủ tiếp 3-4 ngày, sau đó kiểm tra độ ẩm, nếu đảm bảo yêu cầu thì đảo rơm rồi ủ lần 2. Sau 3-4 ngày dỡ đống ủ rồi băm rơm thành từ đoạn dài 10-15 cm rồi ủ lại thêm 2 ngày. Khi kiểm tra thấy rơm rạ đã chín đều và đủ độ ẩm thì tiến hành cấy giống.

Cấy giống

Cho nguyên liệu vào túi nilon (30x45cm), dùng tay ấn nhẹ rồi điều chỉnh lớp nguyên liệu sao cho dày từ 5–7 cm, sau đó rắc một lớp nấm xung quanh thành túi. Làm 3 lớp như vậy, lớp trên cùng rắc đều trên bề mặt (trừ khoang miệng túi nút bông), sau đó lấy một lượng bông bằng miệng chén uống nước nút bông rồi quấn dây chun chặt nút bông.

Ươm giống rạch bịch

Sau khi cấy giống 20-25 ngày, nếu thấy sợi nấm đã ăn xuống đáy bịch thì rạch 6-8 đường sole nhau dài khoảng 5-6 cm trên bịch.

Chăm sóc

Sau khi rạch bịch 4-6 ngàychưa cần tưới nước vào bịch, khi thấy nấm mọc ra từ các vết rạch thì điều chỉnh lượng nước tưới theo lượng nấm và độ ẩm không khí. Tưới dạng phun sương 4-6 lần/ngày.

Các tác nhân gây bệnh: các loại nấm mốc xanh, đen, vàng và vi khuẩn.

Thu hoạch

Hái nấm khi bầu nấm bằng chén uống nước nhỏ. Mỗi lứa thu hái làm 3-4 đợt, thời gian từ 30-45 ngày từ lần hái đầu tiên. Sau mỗi đợt thu hái 3-4 ngày không tưới, khi thấy tại những vết rạch xuất hiện quả thể nấm mới bắt đầu tưới nước.

• Trồng nấm mỡ

Xử lý nguyên liệu

Ngâm rơm rạ vào nước vôi (tỷ lệ 10kg vôi đã tôi/1 tấn nguyên liệu) trong 15-30 phút. Sau đó vớt ra, để ráo nước trong 12 giờrồi ủ đống.

Ủ đống: bổ sung 2kg urê và 20kg sunfat vào rơm rạ đã ráo nước, sau đó tiến hành đảo đều 4 lần (lần 2 bổ sung thêm 30kg bột nhẹ, lần 3 bổ sung 30kg phân lân) mỗi lần 3-4 ngày, giũ tơi và cho vào khay. Hóa chất bổ sung phải ở dạng khô và thật nhỏ, cứ một lớp rơm cao 30cm thì rắc 1 lớp hóa chất.

Vào luống: vò rối hoặc cuộn rơm thành bó cao 18-20cm, độ chặt tương đối, bề mặt bằng phẳng.

Lên men phụ: sau khi vào luống 7-8 ngày thì kiểm tra nhiệt độ trong luống, nếu đạt 28⁰C, không còn mùi amoniac và độ ẩm chuẩn thì bắt đầu tiến hành cấy giống.

Cấy giống: dùng que sắt uốn cong để lấy giống trong chai, kiểm tragiống có bị nhiễm bệnh không, sau đó bẻ tơi các hạt giống và rắc đều trên bề mặt (mật độ 300-350g/m²). Lấy tay giũ nhẹ để các hạt giống lọt xuống dưới lớp rơm rạ, lấp phẳng lại bề mặt và lấy giấy báo hoặc giấy dễ thấm nước phủ kín bề mặt luống nấm, tưới nước đủ ướt lớp giấy phủ. 15 ngày sau tiến hành phủ đất.

Đất phủ và phủ đất

Đất phủ có kết cấu viên, kích thước từ 0,3-1cm, giàu chất hữu cơ, độ pH = 7. Sau khi phủ xong thì tưới nhẹ lên bề mặt cho nước thấm ướt toàn bộ lớp đất phủ.

Chăm sóc và thu hái

Khi thấy nấm bắt đầu lên thì điều chỉnh lượng nước tưới theo mật độ và độ lớn cây nấm. Khi tưới phải ngửa vòi, tưới rải đều khắp bề mặt đất phủ. Không tưới tập trung một chỗ và không để nước thấm sâu xuống lớp giá thể. Ở thời kỳ nuôi sợi, mở cửa 2 lần/ngày mỗi lần 15-20 phút. Ở thời kỳ nấm lên, tăng cường mở cửa nhiều lần trong ngày để điều hoà không khí.

Sâu bệnh hại: các loại phổ biến như chuột, nấm dại, mốc nâu, mốc xanh, ruồi giấm…

Thu hái nấm

Hái nấm trước giai đoạn rách màng bao, dùng tay trái nhẹ nhàng xoáy quả nấm, lấy hết phần gốc và cuống nấm lên. Sau khi hái xong cần phải nhặt bỏ các “rễ già”, nấm nhỏ bị chết.

Ưu điểm của công nghệ. Hiệu quả kinh tế

Ưu điểm:

• Không đòi hỏi vốn đầu tư, diện tích lớn và tốn ít nhân công.
• Kỹ thuật trồng khá đơn giản.
• Tận dụng được nguyên liệu sẵn có của địa phương (mùn cưa, rơm, rạ…)
• Không gây ô nhiễm môi trường.

Hiệu quả kinh tế: đạt hiệu quả cao, tạo thu nhập ổn định cho bà con nông dân (Sau thời gian 4 tháng thu hoạch nấm kết thúc, các mô hình trồng nấm của các xã ước có thu nhập khoảng trên 245 triệu đồng/18 hộ, sau khi trừ các chi phí đầu tư sản xuất khoảng 107,5 triệu đồng, thì thu được lợi nhuận khoảng 7,6 triệu đồng/hộ)

Thông tin liên hệ hỗ trợ

• Mô hình sản xuất nấm của Trại nấm Phú Bình - Địa chỉ: Ấp Phú Bình, xã Phú Mỹ Hưng, huyện Củ Chi, TP.HCM.
• Mô hình sản xuất nấm của Công ty Cổ phần Công nghệ sinh học Nấm Việt - Địa chỉ: Xã Phú Hòa Đông, huyện Củ Chi, TP.HCM.
• Trại sản xuất nấm của Công ty TNHH Linh Chi Vina - Địa chỉ: tỉnh lộ 12, Thạnh Lộc, Hóc Môn, TP.HCM.