Nếu đang tìm kiếm một chuyến phiêu lưu hẳn bạn sẽ cực kỳ hào hứng với công việc “săn bão” – lăn vào hiểm nguy đuổi theo những sát thủ thiên nhiên đầy hung bạo.
Đuổi theo cơn bão
Một chuyến săn bão điển hình là hàng ngàn dặm lái xe theo dấu cơn bão bất chấp điều kiện thời tiết cực kỳ nguy hiểm chỉ để chứng kiến tâm bão trong vài phút ngắn ngủi.
Người dấn thân vào công việc đặc biệt này thường được gọi là “storm chaser”, tức “người săn bão” (NSB) - nhưng rất ít trong số đó thực sự săn bão. Cái mà họ săn đa số là… lốc xoáy (tornado), vốn được mệnh danh là “vòi rồng tang tóc”.
Bão đi kèm sấm sét thường tạo ra lốc xoáy nhưng lốc xoáy khó dự đoán hơn bão. Mỗi cơn lốc chứa đựng nguồn năng lượng khổng lồ có thể sánh với vũ khí hạt nhân. Làm thế nào năng lượng đó có thể được chuyển đổi thành luồng gió xoáy với tốc độ trên 480km/giờ đến nay vẫn là một bí ẩn. Không chỉ khó đoán về kích cỡ, sức tàn phá mà lốc xoáy còn tạo ra đường đi khó lường.
Những thông tin về gió, nhiệt độ, áp suất, độ ẩm… tại tâm lốc xoáy rất quan trọng, giúp dự báo và xác định thời điểm ứng phó bão tối ưu, bổ sung dữ liệu nghiên cứu khí hậu, đồng thời cảnh báo cho người dân có thêm thời gian sơ tán.
Eilts, một chuyên gia khí hậu tại Oklahoma cho biết:
“Bằng cách đi vào bên trong cơn lốc xoáy, nhà khí tượng học có thể thu được các phép đo rất chính xác. Cái khó là lốc hình thành trên diện tích rất nhỏ nên không dùng được radar. Chúng ta cũng không thể thấy những gì đang xảy ra ở mặt đất mà chỉ nhìn được những thứ ở trên cao. Do đó, vai trò của NSB cực kỳ quan trọng bởi họ đã liều mạng sống mình để thu thập thông tin”.
Khoa học, cảm giác mạnh, hay du lịch mạo hiểm?
Bên cạnh các nhà khoa học, không ít người tham gia vào săn bão chỉ vì tò mò, ham thích phiêu lưu, mê khám phá, vì lợi nhuận và cả vì muốn… giải trí.
Bộ phim Twister (Lốc xoáy,1996) đã sinh ra một thế hệ những NSB theo đuổi công việc nguy hiểm này chỉ để tìm kiếm cảm giác mạnh. Họ khao khát cảm nhận vẻ đẹp đất trời giữa những cơn lốc xoáy dữ dội với sấm sét, mưa đá, bụi mù… Được tận mắt chứng kiến bầu trời sáng trong mở ra lộng lẫy dưới những cuộn mây xám ngay trong tâm bão là trải nghiệm không thể nào quên.
Số khác lại săn bão bởi mong muốn được nổi tiếng nhờ các đoạn phim quay được. Tuy NSB thường không được trả tiền (trừ giới truyền thông và các nhà nghiên cứu khí tượng học), nhưng ngày càng nhiều người bán phim và hình ảnh lốc xoáy để thu lợi nhuận. Thậm chí có cả dịch vụ thiết kế tour du lịch săn bão – môn giải trí cảm giác mạnh mới nổi đầy hấp dẫn.
Một đoàn xe săn bão
Phương tiện “đi săn”
Dù chuyên nghiệp hay nghiệp dư, một chuyến “săn bão” thực thụ không phải hành động mù quáng đuổi theo hiểm nguy và đâm đầu vào rủi ro bất chấp hậu quả, mà là công việc đòi hỏi kinh nghiệm, kiến thức, thời gian và cả dấn thân.
Với những NSB không chuyên, phương tiện cần chuẩn bị có thể rất đơn giản:
• Máy quay phim: ghi lại hình ảnh cơn bão.
• Máy ảnh kỹ thuật số: để bắt được những chi tiết mà máy quay phim bỏ lỡ. Hình ảnh cũng cập nhật lên internet dễ và nhanh hơn.
• Máy tính xách tay và điện thoại di động kết nối internet: để liên tục cập nhật dữ liệu và bản đồ thời tiết.
• Radio: giữ liên lạc giữa các xe hoặc phát tín hiệu cấp cứu khi cần.
• Thực phẩm và nước uống: rất quan trọng cho cả ngày dài di chuyển trên xe.
Đài truyền hình và các nhóm nghiên cứu thường sử dụng thiết bị công nghệ cao và đắt tiền hơn:
• Đài quan sát lốc xoáy – TOTO (Totable Tornado Observatory): thiết bị quan sát lốc xoáy đầu tiên ra đời năm 1981. Cấu tạo gồm dụng cụ đo lường đóng gói bên trong một thùng phuy thép. NSB sẽ để TOTO lại trên đường đi của cơn lốc để thu thập thông tin, điều này rất nguy hiểm bởi phải đợi cơn lốc đến thật gần, nên TOTO gần đây đã được cho “nghỉ hưu”.
• Xe chở radar - Doppler On Wheels (DOW): xe tải có gắn radar dùng để thu thập thông tin thời tiết gắn ở mặt sau, cho phép ghi lại thông tin thời tiết ngay tại chỗ. Một số NSB sử dụng thêm bong bóng thời tiết (weather balloons) để ghi lại áp suất không khí, tốc độ, hướng gió và nhiệt độ.
• Xe chặn lốc - Tornado Intercept Vehicle (TIV2): loại xe “ngầu” nhất bạn từng biết! Một chiếc xe tải được tái kết cấu, tích hợp bất kỳ công nghệ nào mà dân săn bão cần đến, từ các thiết bị điện tử phức tạp, máy đo gió, máy vi tính, hệ thống định vị GPS, tháp quay phim chuyên dụng quay được 360 độ,…TIV2 có thể nặng đến 8 tấn và không hề theo bất cứ quy chuẩn nào.
Đi vào tâm bão
Điều đầu tiên NSB phải làm là kiểm tra thông tin dự báo thời tiết từ các kênh thời tiết quốc gia (NWS), liên lạc với những NSB khác rải rác trong khu vực để tìm kiếm địa điểm có thể xuất hiện lốc xoáy. Họ sẽ lên đường bất cứ khi nào cơn lốc có dấu hiệu hình thành, thường là vào mùa xuân và đầu mùa hạ, đặc biệt là tháng năm và tháng sáu.
Sau khi phân tích dữ liệu thời tiết, nhóm săn bão chọn tọa độ nhiều khả năng nhất và lên xe thẳng tiến. Mỗi nhóm săn bão thường có ít nhất 2 người: một cập nhật, phân tích dữ liệu và một lái xe. Đài truyền hình và nhóm nghiên cứu có thể dùng thêm máy bay và trực thăng tiếp cận cơn lốc từ phía trên.
Vị trí quan sát lý tưởng nhất dành cho NSB là một ngọn đồi hoặc vùng đất cao cách tâm lốc xoáy chừng 3 dặm (khoảng 4,8 km). NSB cần liên tục theo dõi chuyển động của cơn lốc bằng cách quan sát những đồ vật bị cuốn vào trong nó. Một cơn lốc xoáy có thể đổi hướng đột ngột nên NSB cần đảm bảo luôn di chuyển được vuông góc với đường đi của nó để “tẩu thoát” nếu cần. Bản chất lốc xoáy là không thể đoán trước, một phút thiếu thận trọng sẽ khiến họ trả giá bằng mạng sống.
Cần rất nhiều hy vọng
Dù chuẩn bị rất kỹ, những NSB luôn có thể phải trải qua nhiều ngày rong ruổi trên đường mà vẫn “trắng tay” bởi không tìm thấy trận lốc xoáy nào. Việc cập nhật thông tin thời tiết cũng buộc họ phải thay đổi kế hoạch liên tục. Byron Turk, một NSB nổi tiếng của kênh truyền hình Discovery Channel, mô tả chuyến đi như sau:
“Chúng tôi hy vọng tìm thấy những cơn bão trước khi trời tối, hy vọng nó sẽ tạo ra một cơn lốc xoáy, và cũng hy vọng tìm được đường để lái xe đến đó. Trên đường đi bạn phải đưa ra thật nhiều quyết định dựa trên dữ liệu thu thập được với hy vọng sẽ có hướng đi đúng. Đó thật sự là một hành trình dài cần rất rất nhiều hy vọng”.
Nếu đọc dữ liệu thời tiết chính xác cộng thêm một chút may mắn, những NSB sẽ tìm thấy cơn bão, và đó là khoảnh khắc họ thấy mình chạm tay đến mơ ước. Byron Turk chia sẻ: “Không gì có thể ngọt ngào hơn thành quả mà chúng tôi thu được sau hơn 12 giờ ròng rã lái xe, gần như không ngủ và bốc mùi như 2 tuần chưa tắm. Chúng tôi có một mục tiêu gian khổ và đã rất nỗ lực để đạt được. Đó thật sự là niềm tự hào!”
“Lóa mắt” với những chương trình truyền hình thực tế, ngày càng nhiều người phấn khích lao vào săn bão bất chấp rủi ro nên một bộ quy tắc đạo đức cho NSB đang được thông qua gồm 3 yếu tố chính: “an toàn, lịch sự, và khách quan”. Các chuyên gia lo ngại công việc này dễ trở thành hoạt động giải trí giật gân bị các phương tiện truyền thông trục lợi.
Một câu hỏi khác thường được đặt ra: NSB nhìn thấy vẻ đẹp gì trong những cơn lốc xoáy vốn mang theo thảm họa, tàn phá và đau khổ? Tim Samaras, chuyên gia săn bão nổi tiếng từng tâm sự: “Sau những chuyến “đi săn”, tôi bắt đầu quan tâm đến thời tiết và khí hậu hơn bởi tôi hiểu nó ảnh hưởng lớn lao đến cuộc sống như thế nào. Dù không thể kiểm soát chúng, cũng không thích chứng kiến những hậu quả do lốc xoáy gây ra, tôi chấp nhận điều đó và thành thật nghiêng mình trước sự vĩ đại của thiên nhiên”.
Mai Anh, STINFO Số 8/2013