Ngủ gật trong khi lái xe trên đường cao tốc, cho dù đó là một “xe tự lái” vẫn rất nguy hiểm. Nhưng khi là thành viên trong đoàn xe platooning, thỉnh thoảng lơ đễnh một chút trong khi cầm lái cũng không sao.
Platooning là một giải pháp giao thông đặc biệt, hỗ trợ xe di chuyển tự động hiệu quả. Thế hệ ôtô tương lai nếu tham gia vào hệ thống platooning sẽ giải phóng tài xế khỏi sự căng thẳng cao độ, cho phép họ giải trí hoặc làm bất cứ việc gì khác khi đang lái xe. Và Platooning có thể là đáp án tuyệt vời để giải quyết ba khó khăn chính của giao thông hiện đại: tắc nghẽn, an toàn và môi trường.
Platooning - Lái xe theo đoàn
Platoon nghĩa là đoàn hoặc đội. Theo giải pháp platooning, một đoàn từ 3 đến 8 xe sẽ chạy nối đuôi thật gần nhau. Khoảng cách, tốc độ, hướng đi và việc vận hành tất cả các xe trong đoàn đều do xe dẫn đầu điều chỉnh. Các xe đều được trang bị đầy đủ camera, radar, cảm biến laser và một phần mềm đặc biệt để chịu sự kiểm soát của xe dẫn đầu.
Dẫn đầu đoàn là xe của một tài xế chuyên nghiệp giàu kinh nghiệm, những người hiểu rõ lộ trình và xử lý tình huống tốt (có thể là xe buýt, xe taxi). Đoàn có thể bao gồm cả những xe trọng tải lớn như xe tải, xe chở khách… Kiểu lái này tương tự cách toa tàu theo sau đầu máy xe lửa, hoặc giống kiểu di chuyển “bumper to bumper” (bumper là thanh chắn trên xe) trong các cuộc đua xe, tức chạy xe sát, gần như chạm vào nhau. Các xe nối thành hàng với khoảng cách thích hợp bằng cách sử dụng tín hiệu điện tử hoặc khớp nối cơ học, nhờ đó có thể tăng tốc hoặc phanh đồng thời.
Xe tham gia vào đoàn platooning sẽ tạm thời chịu sự điều khiển của xe dẫn đầu. Ưu điểm đầu tiên là người lái có thể thoải mái làm việc riêng trong khi xe tự chạy. Nếu cần rẽ sang hướng khác hoặc muốn thoát khỏi đoàn, chỉ cần một thao tác đơn giản để chuyển lại quyền điều khiển xe. Sau đó họ có thể tách riêng hoặc tham gia vào một đoàn platooning khác nếu muốn.
Do tự động hóa, các xe có thể di chuyển cách nhau gần hơn, bớt thời gian vượt, tránh, chờ đợi. Nhờ giảm lực cản không khí nên xe ở giữa sẽ hưởng lợi nhiều nhất. Theo một nghiên cứu của trường đại học Jadavpur (Ấn Độ), khoảng cách cần duy trì giữa hai xe càng nhỏ thì mức tiêu thụ xăng càng ít. Do đó nhóm xe thành đoàn khi di chuyển không chỉ tận dụng diện tích mặt đường mà còn tiết kiệm trên 20% nhiên liệu đồng thời giảm khí thải carbon hữu hiệu. Phương pháp này cho phép tăng mật độ giao thông trên đường lên đến 5 lần.
Một số lợi ích khác mà giải pháp platooning mang lại là giảm ùn tắc, rút ngắn thời gian di chuyển trong giờ cao điểm, giảm mệt mỏi khi lái xe trên tuyến đường dài. Độ an toàn khi di chuyển cũng tăng lên nhờ giảm thiểu yếu tố con người, vốn là nguyên nhân của ít nhất 80% tai nạn giao thông. Chỉ có một nhược điểm nho nhỏ là người lái phải chia sẻ quyền kiểm soát xe với phần mềm máy tính.
Giải pháp platooning hiệu quả nhất khi áp dụng trên cơ sở hạ tầng thích hợp, ở đây là loại đường cao tốc tự động (AHS - Automated highway system) với hệ thống hỗ trợ lái xe tự động, cảnh báo trước nguy hiểm, định vị phương tiện tham gia giao thông khác, ngăn ngừa va chạm xảy ra…
Dự án SATRE - mang platooning vào thực tế
Hãy hình dung bạn rời khỏi nhà vào buổi sáng, lái xe vào đường cao tốc, chọn một đoàn platooning mình thích và gia nhập vào đó. Vài phút sau, bạn đã có thể rời tay lái, nhẩn nha thưởng thức một tách cà phê, đọc báo, nghe điện thoại, hoặc xem tivi, trong khi chiếc xe “tự lái” một cách an toàn và tiết kiệm nhiên liệu. Platooning, hiện đại và hấp dẫn, nhưng nhiều người vẫn cảm thấy e ngại khi đặt sự an toàn của bản thân, gia đình vào “một chiếc máy tính”.
Để chứng minh hiệu quả, độ tin cậy và khắc phục những khiếm khuyết của giải pháp platooning, tháng 9/2009, một dự án do Ủy ban châu Âu tài trợ: SATRE (Safe Road Trains for the Environment, tạm dịch là “Đoàn xe an toàn cho môi trường”) ra đời, với sự tham gia của các tập đoàn ôtô, tự động hóa lớn của châu Âu: Ricardo UK Ltd (Anh), Applus Idiada và Robotiker Tecnalia (Tây Ban Nha); IKA (Đức); SP Technical Research Institute và Tập đoàn Volvo (Thụy Điển).
Mục đích của SATRE là thay đổi xu hướng vận chuyển cá nhân theo giải pháp platooning bằng các thử nghiệm chứng minh hiệu quả của giải pháp này trên đường cao tốc công cộng, đặc biệt tương tác với các xe đang lưu thông bình thường khác. Ngoài việc cải thiện tình trạng khan hiếm nhiên liệu, giảm lượng CO2 do xe phát thải, giảm tắc nghẽn giao thông và rút ngắn thời gian đi lại, dự án SATRE còn kỳ vọng việc đưa đoàn platooning lưu thông cùng các xe bình thường sẽ mở ra một mô hình kinh doanh mới. Chẳng hạn một ôtô sẽ phải trả phí nếu muốn tham gia vào đoàn platooning có xe dẫn đầu.
Từ năm 2009, dự án SATRE đã có những bước tiến dài từ ý tưởng, thử nghiệm sang thực tế trên hơn 10.000 km đường cao tốc ở nhiều quốc gia khác nhau như Anh, Tây Ban Nha và Thụy Điển. Trong năm 2012, Volvo thành công rực rỡ khi thử nghiệm ngay trên đường cao tốc Barcelona (Tây Ban Nha) bằng một đoàn platooning 4 xe. Một xe tải dẫn đầu, sau đó là 3 chiếc XC60, V60 và S60 di chuyển với tốc độ 85km/h, xe trước cách xe sau 6 mét. vượt qua 120 km đường công cộng.
Cho đến nay, khi đã chứng minh hiệu quả trên đường thật, bước tiếp theo của dự án là tăng cường các chi tiết giúp tiết kiệm nhiên liệu trên xe. Bộ điều hướng, bộ kiểm soát tốc độ, phanh và tay lái là những thiết bị sẽ được nâng cấp để phù hợp hơn nữa. Bước cuối cùng trong dự án là chuyển giao công nghệ để phổ biến rộng rãi giải pháp này.
Hấp dẫn nhưng chưa hợp pháp
Công nghệ không còn là rào cản cho quá trình thực tiễn hóa giải pháp platooning mà trở ngại lớn nhất hiện nay là vấn đề pháp lý. Thử nghiệm của Volvo trên đường cao tốc thực hiện được phải nhờ vào một loại giấy phép đặc biệt. Với pháp luật hiện nay, việc đọc báo, ngủ, pha cà phê…trong khi đang cầm lái là hoàn toàn phạm pháp, cho dù đó có là một đoàn xe tự vận hành đi nữa. Ngoài ra, còn rất nhiều vấn đề cần xem xét, đặc biệt là khía cạnh “con người”, chẳng hạn:
Liệu người lái xe có nhận thức được những gì đang diễn ra xung quanh và những gì mà xe dẫn đầu đang làm?
Không phải tập trung lái xe trong thời gian dài có thể khiến tài xế đánh mất kỹ năng cầm lái, xử lý kém linh hoạt khi có rủi ro bởi trông đợi ở phản ứng của đoàn xe platooning, đặc biệt nguy hiểm nếu có trục trặc.
Sự tương tác giữa đoàn xe platooning với những xe khác không dùng giải pháp platooning như thế nào? …
Tuy vậy, nhóm lãnh đạo dự án SATRE vẫn rất lạc quan về tương lai của giải pháp platooning. Họ cho rằng giải pháp này phần lớn dựa trên công nghệ ôtô nên sẽ dễ cải tiến và ứng dụng hơn so với các giải pháp giao thông khác đòi hỏi thay đổi cơ sở hạ tầng đường. Với sự phát triển của các thiết bị điện tử có độ tin cậy, chính xác cao, chi phí thấp, việc vận hành một đoàn xe platooning an toàn và hiệu quả là điều hoàn toàn có thể. Theo SATRE, platooning sẽ được hoàn thiện và phổ biến rộng rãi vào năm 2021.
Bạn có tin platooning sẽ là cách chúng ta lưu thông trên đường trong tương lai?.
Minh Nhật, STINFO Số 10/2012
Xem thêm:
Tương lai của ôtô Sau smartphone, smart TV sẽ là smart car - ôtô thông minh có khả năng "nối mạng" và hỗ trợ bạn lái xe tốt hơn...